Dlaczego taki jestem, dlaczego inni się mnie czepiają- czyli kilka słów o zaburzeniach osobowości…
opracowanie: Minds of Hope
Zdarza Ci się, że przez zbytnią impulsywność popadasz w kłopoty? Masz wrażenie, że czasem nie panujesz nad swoim zachowaniem? Inni ludzie mówią ci, że coś jest z tobą nie tak, ale ty im nie wierzysz, uważasz, że robią ci na złość albo chcą cię skrzywdzić lub wykorzystać…
Wszędzie wietrzysz jakieś spiski… Uważasz , że musisz mieć nad wszystkim kontrolę… A może cechuje cię duża chwiejność nastrojów, która powoduje, że cierpisz ale nie potrafisz nic na to poradzić. Czujesz się często sfrustrowany i nieszczęśliwy. Masz problem z nawiązywaniem bliskich relacji interpersonalnych a twoje związki często przebiegają burzliwie.
Czasem nawet chciałbyś się zachować inaczej, ale ci się to nie udaje, uważasz, że taki po prostu jesteś i nie da się tego zmienić. Ale czy na pewno się nie da??? Jeśli posiadasz podobne cechy z którymi nie radzisz sobie ty a może twoi bliscy, to warto sprawdzisz czy problemem nie są u ciebie zaburzenia osobowości.
Skąd się biorą zaburzenia osobowości?
Zwykle wykształcają się już we wczesnych latach życia, kiedy dziecko uczy się przyswajać normy społeczne, ustalać hierarchię wartości, funkcjonować w rolach społecznych a także kształtować wzorce zachowania na bazie kontaktów z najbliższymi osobami (zwykle rodzicami), a w późniejszych latach także z rówieśnikami.
Jeśli mówimy o zaburzeniach osobowości, to warto wspomnieć, że na osobowość składa się temperament uwarunkowany genetycznie oraz charakter powstający pod wpływem procesu wychowywania i doświadczeń życiowych. Temperament osoby może sprzyjać np. temu, że będzie ona bardziej pobudliwa jednak największe znaczenie będzie miało środowisko w jakim dziecko dorasta.
Jak rozpoznać zaburzenia osobowości?
Do postawienia rozpoznania potrzebne są odpowiednie kryteria. Wg najnowszych kryteriów diagnostycznych DSM-5 jest to:
- stały wzorzec zachowań i doświadczania emocji, który różni się znacząco od tego co oczekiwane w danych kręgu kulturowym w min dwóch spośród obszarów:
- postrzeganie (siebie, innych oraz wydarzeń)
- wyrażanie emocji (zakres, intensywność, chwiejność i
- adekwatność odpowiedzi emocjonalnej)
- funkcjonowanie w relacjach międzyludzkich
- kontrola impulsów
- stały wzorzec jest pozbawiony elastyczności i dominuje w sytuacjach dotyczących danej osoby i w sytuacjach społecznych
- stały wzorzec powoduje istotnie klinicznie cierpienie lub upośledzenie w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub w innych ważnych obszarach
- Wzorzec jest niezmienny i utrzymuje się przez długi czas, a jego początek bywa kojarzony co najmniej z wiekiem dorastania lub wczesnej dorosłości
- Występowanie tego wzorca nie może być wyjaśnione jako objaw lub skutek innego zaburzenia (np. schizofrenii czy choroby afektywnej dwubiegunowej)
- Zakłócenie nie jest powodowane fizjologicznym działaniem substancji (np. alkoholu, używek, itp)
Podsumowując, zaburzenia osobowości dotyczą długotrwałych nieprawidłowych zachowań, nieprawidłowych postaw przejawiających się w kontaktach z innymi jak i z samym sobą. Pojawia się mechanizm „błędnego koła”.
Patologiczne cechy osobowości prowadzą do wytworzenia sztywnych strategii postępowania, które zazwyczaj powtarzane są niezależnie od okoliczności. I mimo przysparzania człowiekowi licznych trudności i porażek, to poprzez nieustanne ich powtarzanie ulegają utrwaleniu.
Reakcje takich osób są najczęściej niedostosowane i nieadekwatne do sytuacji czy wydarzenia. Problemy zaczynają się zwykle już wieku nastoletnim i utrzymują w wieku dojrzałym. Powodują znaczne cierpienie i pogorszenie funkcjonowania człowieka w rolach społecznych i zawodowych.
Jakie zaburzenia osobowości możemy rozpoznać?
Wg klasyfikacji DSM-5 Zaburzenia osobowości dzielimy na trzy wiązki A, B, C.
Do wiązki A należą:
- Paranoiczne zaburzenie osobowości
brak zaufania lub podejrzliwość względem innych których motywy uznane są za wrogie, stale żywienie urazy, dostrzeganie w wielu sytuacjach ataków na siebie i reagowanie na nie kontratakiem, ciągłe podejrzenia co do wierności partnera;
- Schizoidalne zaburzenie osobowości
wycofywanie się ze związków społecznych, ograniczony zakres uczuć ujawnianiach w relacjach międzyludzkich, nie pragnie i nie lubi bliskich związków, wybiera samotne działania, nie wykazuje lub wykazuje słabe zainteresowanie sprawami seksu, niewiele odczuwa przyjemności z różnych działań;
- Schizotypowe zaburzenie osobowości
Prezentuje braki w zakresie umiejętności społecznych, odczuwa dyskomfort w bliskich relacjach i zmniejszoną zdolność wchodzenia w nie, ma zniekształcone spostrzeganie, dziwaczne przekonania, myślenie magiczne i ekscentryczne zachowania, często podejrzliwość i nastawienia paranoidalne, brak przyjaciół poza najbliższymi krewnymi, odczuwa nadmierny lęk społeczny, ma niedostosowany lub zawężony afekt;
Do wiązki B należą:
- Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Lekceważenie i naruszanie praw innych osób który zaczęły występować już po 15 r.ż. a także i przed, oszustwa, impulsywność, trudność w planowaniu i przewidywaniu skutków swoich działań, drażliwość, agresywne zachowania, nieodpowiedzialność, brak poczucia winy, lekceważenie zasad bezpieczeństwa dotyczących siebie i innych, manipulowanie innymi i wykorzystywanie innych do własnych celów (zwłaszcza w psychopatii);
- Zaburzenie osobowości typu bordeline (graniczne)
Niestabilne związki interpersonalne, zmienność w zakresie postrzegania samego siebie i reakcji emocjonalnych, znaczna impulsywność (wydatki, seks, substancje psychoaktywne, lekkomyślna jazda, objadanie się) zaczyna się u młodych dorosłych, desperackie próby uniknięcia odrzucenia przez innych, niestabilne i burzliwe związki międzyludzkie – idealizowanie lub dewaluowanie innych, niestabilny obraz samego siebie, nawracające gesty, groźby samobójcze lub samookaleczenie się, znaczna zmienność nastrojów, przewlekle poczucie pustki, trudności w panowaniu nad gniewem, niedostosowane zachowania, przemijające wyobrażenia paranoidalne lub nasilone objawy dysocjacyjne;
- Histrioniczne zaburzenie osobowości
Nadmiernie wyrażana emocjonalność, potrzeba koncentrowania na sobie uwagi, relacje z innymi charakteryzują się niedostosowanym w kontekście zachowaniem seksualnym, szybki i powierzchowny sposób wyrażania emocji, wygląd fizyczny wykorzystywany do skupiania na sobie uwagi, styl wypowiedzi bogaty w emocje i ubogi w konkretne informacje, zachowania na pokaz „teatralne”, łatwe uleganie wpływom, traktowanie związków jako głębsze niż faktycznie są; - Narcystyczne zaburzenie osobowości
Poczucie wyższości w wyobraźni i zachowaniu, nadmierna potrzeba bycia podziwianym, brak zdolności do współodczuwania, oczekiwanie bycia traktowanym lepiej od innych mimo braku znaczących osiągnięć, pochłonięcie wyobrażeniami o sukcesie, władzy, doskonałości, pięknie, miłości idealnej, przekonanie o byciu kimś wyjątkowym kogo zrozumieć mogą tylko osoby lub instytucje o wysokim statusie społecznym, wykorzystywanie innych do osiągnięcia swoich celów, częste poczucie zazdrości wobec innych lub przekonanie że inni są zazdrośni, aroganckie wyniosłe zachowania lub postawa;
Do wiązki C należą:
- Unikowe zaburzenie osobowości
Społeczne wycofanie, poczucie niedostosowania, nadwrażliwość na negatywną ocenę, unikanie działalności zawodowej związanej z częstymi kontaktami spowodowanej obawami przed krytyką lub odrzuceniem, niechęć do wchodzenia w relacje z ludźmi jeśli nie ma pewności, że będzie lubiany, powściągliwość we wchodzeniu w bliskie związki z obawy przed byciem zawstydzonym lub wyśmianym, unikanie wchodzenia w nowe relacje z powodu poczuca niedopasowania, postrzeganie siebie jako nieudolnego społecznie, gorszego od innych, silna niechęć podejmowania ryzyka lub angażowania się w jakiekolwiek nowe działania bo rezultaty mogłyby okazać się zawstydzające;
- Zależne zaburzenie osobowości
Nadmierna potrzeba podlegania opiece, zachowania uległe, nadmierne przywiązanie i obawy przed oddzieleniem, trudność w podejmowaniu codziennych decyzji bez nieustannego sięgania po rady i wsparcie ze strony innych, potrzeba obecności osób które przejmą odpowiedzialność za większość zasadniczych dziedzin życia, trudności w wyrażaniu sprzeciwu wobec innych w obawie przed utrata wsparcia lub aprobaty, trudności w inicjowaniu projektów lub robieniu czegoś samodzielnie wynikające z braku zaufania wobec własnych sądów, nadmierne staranie o wsparcie psychiczne ze strony innych prowadzące do dobrowolnego robienia rzeczy nieprzyjemnych, poczucie niewygody lub bezradności związane z samotnością, gwałtowne poszukiwanie nowych związków jako źródeł opieki gdy kończy się poprzedni związek, nierealistyczne pochłonięcie obawami przed byciem pozbawionym opieki i koniecznością zajęcia się samym sobą
- Obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości
Pochłonięcia tematyką porządku, skrupulatności i kontroli psychicznej, zaabsorbowanie szczegółami, regułami, wykazami organizacją i harmonogramami w stopniu w którym tracony jest podstawowy sens danej czynności, perfekcjonizm zakłócający wykonanie zadania, nadmierne poświęcanie się pracy i wydajności ze szkodą dla wolnego czasu oraz przyjaźni (niepodyktowane oczywistą potrzebą ekonomiczną), przesadna sumienność i mała elastyczność w sprawach moralności, etyli oraz dotyczących wartości, niezdolność do wyrzucania zużytych lub bezwartościowych przedmiotów, nawet jeśli nie mają wartości sentymentalnej, niechęć do przekazywania obowiązków lub prac innym, jeśli nie poddadzą się narzuconym sposobom ich wykonania, nadmierna oszczędność dotycząca samego siebie i innych, pieniądze gromadzone na wypadek katastrof mogących wystąpić w przyszłości, sztywność i upór;
Jak można leczyć zaburzenia osobowości?
Przede wszystkim stosuje się psychoterapię indywidualną i grupową i zazwyczaj przynosi ona pozytywne efekty u wielu pacjentów. Zwykle terapia zaburzeń osobowości trwa od 2-6 lat w zależności od nurtu terapeutycznego, a niekiedy nawet dłużej.
W Minds of Hope pracujemy w nurcie poznawczo-behawioralnym, gdzie indywidualna terapia zaburzeń osobowości trwa zwykle od 1-2,5/3 lat. Zapraszamy również do specjalnych grup terapeutycznych dedykowanych zaburzeniom osobowości. Wspólnie ustalimy cele terapeutyczne i zaplanujemy twoje życie na lepsze.