Medycyna

Europejski Dzień Profilaktyki Udarowej

opracowanie: Minds Of Hope

Czy wiesz, skąd się bierze udar mózgu? Potrafiłbyś go rozpoznać u bliskich osób? Czy da się mu zapobiegać i co robić, gdy już wystąpi? W ramach Europejskiego Dnia Profilaktyki Udarowej, który przypada 10 maja, odświeżmy informacje na ten temat.

Udar jest najpoważniejszą chorobą naczyniową mózgu oraz jedną z częstych, tj. trzecią w kolejności, przyczyną zgonów i niepełnosprawności u osób powyżej 40r. życia. Krytyczne jest (!) rozpoznanie pierwszych symptomów tej choroby, gdyż dla chorego liczy się każda minuta. W wielu przypadkach udar mózgu jest stanem zagrażającym życiu i wymaga bezwzględnej hospitalizacji.

Udar mózgu, dawniej nazywany apopleksją,  to zespół objawów klinicznych związanych z nagłym wystąpieniem ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, do którego dochodzi w wyniku zaburzenia krążenia mózgowego, a utrzymujący się ponad 24 godziny i nie mający innej przyczyny niż naczyniowa. Pamiętajmy, że po 4,5h zmiany w mózgu – jeśli nie jest podjęte leczenie, są praktycznie nieodwracalne.

Główny podział udarów mózgu, to:

• krwotoczny -wywołany wylewem krwi do mózgu (występuje w 10-15 % przypadków)
• niedokrwienny (tzw. zawał mózgu) -wywołany zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu (występuje w 85-90% przypadków)
• zakrzepowo-zatorowy
• hemodynamiczny

Pamiętaj: Udar niedokrwienny może się wtórnie ukrwotocznić.

Do udarów krwotocznych zalicza się krwotoki śródmózgowe (ok. 5-10% wszystkich udarów, występuje najczęściej w okolicy jąder podstawy i torebki wewnętrznej) i podpajęczynówkowe (ok.5% wszystkich udarów, powstaje wskutek pęknięcia tętniaka lub innych wad naczyniowych).

Epidemiologia i czynniki ryzyka

Wraz z wiekiem ryzyko udaru wzrasta. Dotyka on ok 0,5% populacji ogólnej, a przede wszystkim występuje u osób po 70 r. życia. Co ważne może zdarzyć się również u dzieci. W naszym kraju każdego roku dosięga około 70 tys. osób (częściej mężczyzn), z czego aż 30 tys. umiera w ciągu miesiąca. W wyniku udaru ok. 70% chorych jest dotkniętych kalectwem o różnym stopniu, co ma ogromny wpływ na po-udarową jakość życia. Na dodatek, kolejne udary pogłębiają niepełnosprawność ruchową, intelektualną i językową, a także skracają życie. Często pojawia się osłabienie funkcji poznawczych.

Po przebytym udarze:

• 20% pacjentów wymaga opieki stałej
• 30% pacjentów wymaga pomocy w niektórych codziennych czynnościach
• 50% pacjentów odzyskuje niemal pełną sprawność

Po pierwszym udarze nabywamy pewnego rodzaju predyspozycję do dalszego chorowania – 30-40 % pacjentów doznaje kolejnego udaru w okresie 5 lat.Jednak są też dobre wiadomości, możemy również ryzyko udaru obniżać, np. pijąc kawę. BARDZO WAŻNE: im szybciej pacjent otrzyma pomoc (w tym również psychologiczną), tym większa szansa na powrót do zdrowia.

Czynniki ryzyka udaru niedokrwiennego dzielimy na modyfikowalne i niemodyfikowalne:

• Niemodyfikowalne czynniki to: wiek , płeć męska, rasa, predyspozycje genetyczne, wcześniejsze udary lub ataki niedokrwienne
• Modyfikowalne czynniki to: nadciśnienie tętnicze, choroby serca (migotanie przedsionków),zaburzenia gospodarki lipidowej, cukrzyca, zakażenia, choroby naczyń: zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej, dysplazja włóknisto-mięśniowa, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, otyłość, dna moczanowa, zespół bezdechu sennego, zaburzenia krzepnięcia (również polekowe), hiperfibrynogenemia, niedoczynność tarczycy, zażywanie narkotyków (amfetaminy i kokainy), przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej, ciąża.

Objawy:

(1) Udaru krwotocznego:

• nagłe pogorszenie samopoczucia, często po dużym wysiłku lub stresie
• nudności i/lub wymioty
• bardzo silny ból głowy, (możliwy też ból oka po stronie udaru, niedowidzenie i zaburzenia czucia)
• utrata przytomności a w ciągu kilku minut stan śpiączkowy
• porażenie połowicze, opadanie kącika ust po stronie porażonej (objaw fajki)
• możliwe objawy oponowe

(2) Udaru niedokrwiennego:

• niedowład bądź paraliż połowy ciała (szczególnie dotkliwie odczuwany w zakresie możliwości poruszania kończynami – może wystąpić nagle podczas dnia lub też po wysiłku fizycznym albo nad ranem (tuż po przebudzeniu)
• osłabienie lub zniesienie czucia po jednej stronie ciała
• zaburzenia w zakresie zdolności wykonywania precyzyjnych ruchów, nie wynikające z niedowładu (tzw. apraksja)
• zaburzenia w zakresie zdolności mówienia lub rozumienia mowy (tzw. afazja, dyzartria)
• zaburzenia w zakresie zdolności do pisania (agrafia) i czytania (aleksja)
• zaburzenia w zakresie zdolności do zapamiętywania nowych informacji (amnezja)
• zaburzenia w zakresie zdolności do rozpoznawania i identyfikowania obiektów (agnozja)
• zaburzenia w zakresie zdolności do liczenia (akalkulia)
• zaburzenia w zakresie zdolności do przełykania (dysfagia)
• zaburzenia w zakresie zdolności do widzenia w danym zakresie pola widzenia – niedowidzenie
• możliwy napad padaczkowy
• możliwe majaczenie z urojeniami i omamami
• możliwe zaburzenia świadomości

Diagnostyka

Obejmuje przede wszystkim tomografię komputerową głowy i rezonans magnetyczny głowy. Badania te pozwalają wykluczyć inne niż udar niedokrwienny przyczyny. Dodatkowo można wykonać takie badania jak: usg doppler, ultrasonografia, echokardiografia morfologia i OB.

Leczenie

Postępowanie lecznicze obejmuje przede wszystkim:

• wezwanie karetki i transport do szpitala ze specjalistycznym oddziałem udarowym
• zabezpieczenie czynności życiowych chorego, ułożenie go w pozycji bezpiecznej
• monitorowanie oddechu,  krążenia, ciśnienia
• uzupełnianie niedoborów wodno-elektrolitowych
• kontrola diurezy i glikemii
• leczenie przeciwdrgawkowe, przeciwobrzękowe i przeciwzakrzepowe
• podanie leków trombolitycznych (w przypadku braku przeciwwskazań)
• leczenie chirurgiczne w niektórych przypadkach
• rehabilitacja po przebytym udarze

Warto pamiętać, że niezwłocznie podjęte leczenie pozwala praktycznie na całkowite odwrócenie skutków udaru mózgu, zaś chory z udarem mózgu może powrócić do pełnej aktywności bez żadnych defektów neurologicznych. czasami jednak potrzebna jest neurorehabilitacja i wsparcie psychologiczne.

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich przebył udar i poza rehabilitacją ruchową, potrzebuje też wsparcia psychicznego, to zapraszamy do specjalistów z Minds of Hope.