Psychologia

Moje dziecko – żywe srebro czy już ADHD?

opracowanie: Minds Of Hope

Każdy kto ma dziecko lub z dziećmi pracuje wie, jak dużo mają energii. Czasem osoba dorosła po 8 godz. pracy dosłownie pada, a dziecko po powrocie z przedszkola czy szkoły nadal jest pełne życia i chętne do zabawy.

Często prosimy dziecko, aby się uspokoiło, ale ono równie często na to nie reaguje. Zdarza się też, że nie wykonuje naszych innych poleceń typu „posprzątaj pokój, odrób lekcje”. Zastanawiamy się wtedy może, dlaczego nasze dziecko jest niegrzeczne oraz czy inne dzieci też tak mają. To jest ten moment kiedy warto rozróżnić czy dziecko nie słucha poleceń, bo robi na złość czy ich nie rozumie lub być może ich ”nie słyszy”, tzn. nie docierają one do niego.

Przyjrzyjcie się własnym dzieciom czy są bardzo ruchliwe, czy zdarzają im się impulsywne zachowania i jak często… Jeśli nie zdarza się to nagminnie, a jedynie od czasu do czasu, to prawdopodobnie takie zachowania będą mieścić się w granicach normy rozwojowej.

A co jednak, jeśli dziecko notorycznie nie słucha, bywa nerwowe i impulsywne zarówno w domu jak i w szkole? Być może wasze dziecko ma ADHD, czyli zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Jak to sprawdzić?

Do postawienia diagnozy potrzebne jest spełnienie kilku kryteriów diagnostycznych, które można zaobserwować w różnych sytuacjach, niezależne od czasu, miejsca i osób, z którymi przebywa.tj.:

  • niezdolność skupiania uwagi
  • impulsywność
  • nadruchliwość

Jak zachowuje się dziecko z ADHD?

Szybko przechodzi od jednej aktywności do drugiej, np. przechodzi od jednej zabawki do drugiej, nie bawi się w sposób ukierunkowany żadną z nich. Łatwo się dekoncentruje i nie zwraca uwagi na polecenia. Dzieci z ADHD często nie czekają na swoja kolej, opowiadają zanim nauczyciel zdąży sformułować pytanie, przerywają innym. Trudno im usiedzieć na miejscu, cały czas są w ruchu. Jednak głównym problemem dzieci z ADHD są relacje rówieśnicze, gdyż dzieci te mają problem z  kontrolą swoich impulsów i często przejawiają agresję, co jest negatywnie odbieranie przez kolegów.

Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi ma nieco inny obraz kliniczny u chłopców i dziewcząt. U chłopców częściej współwystępują zaburzenia zachowania i agresja, dziewczęta częściej przejawiają objawy lękowe, depresyjne i wycofanie społeczne.

Diagnoza nie jest oczywista i prosta. Aby prawidłowo rozpoznać ADHD, trzeba zastosować kombinację różnych technik. W tym celu prowadzi się wywiady zarówno z rodzicami i nauczycielami oraz dzieckiem, wykonuje się testy i prowadzi obserwacje zachowania.

Dzieci z ADHD rodzą się w różnych środowiskach zarówno o mniejszym dochodzie, jak i wyższym uposażeniu na członka rodziny. Co prawda, są badania, które pokazują, że w rodzinach z niższych klas społecznych ADHD występuje nieco częściej, co może być związane z gorszą opieką nad matką w czasie ciąży, wyższym współczynnikiem niestabilności rodzin, rozwodów i zaburzeń psychicznych w rodzinie. Ponadto, nauczyciele u takich dzieci częściej mogą zauważać objawy, które kwalifikują jako niewłaściwe.

Jakie są przyczyny ADHD?

Nie ma jednoznacznej przyczyny, raczej mówi się o występowaniu wielu czynników. Za główne uznaje się czynniki genetyczne i środowiskowe. Wcześniej pojawiały się teorie o uszkodzeniach mózgu, diecie i substancjach toksycznych. Badacze analizujący wpływ uszkodzenia mózgu na powstawanie ADHD odkryli, że tylko u 5-10% dzieci  z tym zaburzeniem w wywiadzie były wskazania sugerujące uszkodzenie mózgu, natomiast większość dzieci z dobrze udokumentowanym uszkodzeniem mózgu nie przejawia objawów ADHD. Badania wskazują natomiast, że działanie mózgu dzieci z ADHD może być upośledzone. Dzieci takie gorzej wykonują zadania wymagające czujności i kontroli impulsów. Mówi się o neurologicznej niedojrzałości dzieci z ADHD, która powoduje ich stałe opóźnienie w stosunku do rówieśników.

Nie potwierdzają się natomiast hipotezy dotyczące właściwej diety, która miałaby powodować lub zmniejszać objawy ADHD. Badania przeprowadzone w tym temacie były raczej niejednoznaczne i w zasadzie nie potwierdziły hipotezy, że modyfikacja diety wpływa na rozwój. Podobnie, nie potwierdziły się tezy o łagodnym promieniowaniu X, które może wywołać objawy ADHD. Badacze podkreślają, że warunki oświetlenia nie miały wpływu na nadpobudliwe zachowania.

W odniesieniu do potwierdzonej – póki co, etiologii ADHD, mówimy głównie o predyspozycjach genetycznych. Ponadto, zaburzenie to może się zaostrzać pod wpływem czynników środowiskowych, co przypomina w pewnym stopniu model podatność – stres. Co ważne, ADHD jest diagnozowane od 6 roku życia (wcześniejsze zachowania dziecka – nawet jeśli spełniałyby kryteria, nie są wystarczające do postawienia diagnozy) i utrzymuje się u nastolatków, a nawet u dorosłych.

Jak leczyć?

Głównymi metodami leczenia ADHD są (najlepiej łącznie):

  • farmakoterapia (substancje o działaniu stymulującym, np. metylofenidat/Ritalin, które paradoksalnie wykazują działanie uspokajające u osób chorych na ADHD, pomagając się skoncentrować na nauce i innych zajęciach)
  • programy psychospołeczne, stosujące strategie poznawczo-behawioralne

Badania pokazały, że u dzieci, które przyjmowały leki stymulujące, poprawia się wykonanie wielu zadań poznawczych. Również u dorosłych z ADHD leki z tej grypy dają  pozytywne rezultaty. Trzeba jednak wspomnieć, że leki mogą też powodować efekty uboczne, m.in. w postaci:

  • lęku
  • bezsenności
  • drażliwości
  • spadku wagi
  • podwyższenia ciśnienia i przyspieszenia tętna
  • tików ruchowych

Efekty leków są krótkotrwałe, co w praktyce oznacza, że ich działanie utrzymuje się tak długo, jak długo lek jest przyjmowany, co jest ważne, gdy następuje zakończenie terapii – wówczas nie jest potrzebny dodatkowy okres „wychodzenia” z leczenia farmakologicznego.

Psychospołeczne podejście terapeutyczne kładzie nacisk na uczenie dzieci umiejętności niezbędnych dla koncentracji uwagi, podejmowania samokontroli i lepszego modulowania aktywności ruchowej. Stosuje się również treningi dla rodziców dzieci z ADHD. Rodzice uczą się nagradzać właściwe zachowania, kształtować pożądane reakcje, redukować niewłaściwe zachowania. Badania wskazują, że rodzice, którzy przechodzili trening zwiększają u siebie poczucie wartości, redukuje się ich stres, co w efekcie znacząco wspiera, a niekiedy przyspiesza ogólną poprawę w zakresie objawów ADHD u ich dzieci.

Chociaż wyniki badań nie zawsze są zgodne, to jednak wskazują one, że leki stymulujące w połączeniu z programami behawioralnymi dają korzystne efekty w leczeniu ADHD.

Zastanawiasz się, czy twoje dziecko może mieć problem? Nie zwlekaj, zapraszamy do specjalisty. W Minds of Hope pracujemy terapeutycznie zarówno z rodzicami, jak i z dziećmi.

Zapraszamy także do skorzystania z naszych wyjazdowych warsztatów wychowawczych, które pomogą skuteczniej komunikować się z dzieckiem.