Diagnoza psychologiczna, to zasadniczy element pracy psychologa. Uprawnionym do stawiania diagnozy psychologicznej jest osoba posiadająca dyplom magistra psychologii – najlepiej psychologii klinicznej. Diagnoza polega na opisie funkcjonowania osoby zgłaszającej się na badanie, a także ustaleniu wskazówek do dalszego postępowania, w tym ewentualnie również psychoterapii lub pracy psychoedukacyjnej.
Skierować na wizytę diagnostyczną do psychologa klinicznego może lekarz psychiatra (ze względu na jej dużą użyteczność w diagnozowaniu zaburzeń psychicznych), jak i inny psycholog, psychoterapeuta czy pedagog. Pacjent może zgłosić się również sam. Diagnoza psychologiczna nie dotyczy wyłącznie osób z zaburzeniami. Do psychologa w celu diagnozy związanej z funkcjonowaniem w wielu lub wybranych aspektach życia może zgłosić się każdy, kto odczuwa potrzebę lepszego zrozumienia i poznania siebie. Diagnoza może być także pomocna przy planowaniu rozwoju osobistego lub zawodowego, kiedy sprawdzenie swoich mocnych i słabych stron jest szczególnie istotne.
Do podstawowych metod diagnostycznych stosowanych przez psychologów należą:
- rozmowa
- wywiad
- obserwacja
- testy psychologiczne (dla dorosłych i dla dzieci/młodzieży)
W trakcie spotkania psycholog stawia hipotezy, które następnie weryfikuje w odniesieniu do specyficznego obszaru funkcjonowania osoby, który jest badany. Diagnoza psychologiczna może dotyczyć całości funkcjonowania psychicznego (np. diagnoza charakteru, osobowości, czy inteligencji) lub jakiś jego element (np. dominujące potrzeby, systemy motywacyjne, kreatywność).
Przykładowe rodzaje diagnozy psychologicznej to:
- diagnoza inteligencji
- diagnoza osobowości
- diagnoza kompetencji społecznych
- diagnoza neuropsychologiczna
- diagnoza predyspozycji zawodowych
Diagnoza psychologiczna najczęściej wymaga kilku spotkań z psychologiem, w czasie których specjalista zbiera wywiad na temat osoby badanej, przeprowadzi odpowiednie testy oraz omawia otrzymane wyniki. Czasami diagnoza psychologiczna jest podstawą dalszego procesu terapeutycznego. Psycholog wydaje opinię wraz z interpretacją wyników uzyskanych w testach oraz przedstawia ogólne wnioski i rekomendacje.
Po diagnozie psycholog może zalecić m.in. konsultacje lekarskie, pracę psychoterapeutyczną lub rozwojową, np. oparta o grupy wsparcia, szkolenia lub coaching.