Interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa jest formą pomocy dla osób, które mierzą się aktualnie z przejściowymi trudnymi, kryzysowymi sytuacjami życia, w których są pod wpływem silnych negatywnych emocji, a ich funkcjonowanie jest zaburzone. Interwencja jest potrzebna osobom, które czują, że nie są w stanie same sobie z taką sytuacją poradzić i wrócić do normalnego życia. Jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej.

Interwencja kryzysowa najczęściej ma zastosowanie w sytuacji traumy, czyli urazu psychologicznego.

Trauma (wydarzenie traumatyczne), to efekt psychologiczny wywołany działaniem zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych, prowadzący do głębokich zmian w funkcjonowaniu człowieka.

Zdarzeniami, które należy uznać za traumatyczne,  są m.in. :

• wypadek drogowy
• wypadek inny
• udział w misjach wojennych
• gwałt lub próba gwałtu
• przemoc w rodzinie
• napaść
• katastrofy, w tym drogowe, lotnicze, budowlane

Interwencja kryzysowa najczęściej dotyczy pomocy w odpowiedzi na ostrą reakcję na stres, a jej formy zostały opisane poniżej.  Jednakże, w przypadku przedłużającego się znaczącego stresu, nadużyć, przemocy i innych wymienionych powyżej zdarzeń może dochodzić do tzw. stresu posttraumatycznego (PTSD, ang.: posttraumatic stress disorder). Leczenie  PTSD opiera się przede wszystkim na technikach zaczerpniętych z terapii poznawczo-behawioralnej (głównie wg. Edny Foa), z wykorzystaniem technik przedłużonej ekspozycji, ekspozycji in vivo, ekspozycji wyobrażeniowej. Terapia trwa zwykle od 10 do 12 sesji.

Formy organizacyjne pomocy obejmują między innymi: 

• telefony zaufania
• zespoły interwencji kryzysowej
• krótkotrwałą hospitalizację
• krótkotrwałą psychoterapię
• farmakoterapię
• pomoc prawną
• pomoc socjalną
• pomoc materialną
• ułatwianie kontaktów z innymi instytucjami

Interwencja kryzysowa to działalność prewencyjna, związana z prewencją wtórną – zapobieganiem pogłębianiu się patologii w konsekwencji nierozwiązanych kryzysów. Natomiast, prewencja pierwotna to zapobieganie rozwojowi kryzysów i patologizacji w wymiarze ogólnospołecznym. Kryzys może wynikać z nagłej zmiany, czy też straty (np. śmierć bliskiej osoby, utrata pracy) oraz być wynikiem długotrwałego oddziaływania szkodliwych czynników, które doprowadzają osobę do załamania (np. przemoc w rodzinie).

Kryzys może dotyczyć  pojedynczych osób, całej rodziny lub instytucji – np. miejsca pracy, gdzie grupa pracowników wspólnie doznaje kryzysu (przykładowo przy zwolnieniach grupowych). Psycholog oferuje swoje wsparcie, ale przede wszystkim pomaga danej osobie czy grupie wyjść z kryzysu. Jednak nie należy oczekiwać, że jedno spotkanie przyniesie natychmiastową ulgę i pomoc, ani że nie będziemy musieli włożyć w ten proces własnego wysiłku. Psycholog w takiej sytuacji służy swoją wiedzą jak i informacjami dotyczącymi kroków formalnych, czy innych instytucji, które mogą pomóc, kiedy problem jest złożony i nie dotyczy tylko sfery psychologicznej (np. ubóstwo, przemoc w rodzinie, nagła choroba somatyczna).

Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu:

• wsparcia emocjonalnego
• poczucia bezpieczeństwa
• zredukowaniu lęku

W interwencji kryzysowej istotne jest empatyczne, a zarazem praktyczne odpowiedzenie na potrzeby osoby w kryzysie.

Ważne, aby podejmując się pomocy osobie w kryzysie, mieć na uwadze następujące zasady:

1. Należy być z tą osobą. Jeżeli nie mamy czasu, jeżeli nie mamy możliwości być dłużej, to nie powinniśmy podejmować interwencji. Czas interwencji jest nieograniczony we wstępnej fazie. Kontakty powinny być intensywne. Powinniśmy pracować do skutku, czyli do ustalenia jakiegoś sposobu postępowania.
2. W niektórych sytuacjach należy być dyrektywnym. Osoba w kryzysie nie jest w stanie sama rozwiązać swoich problemów. Nie widzi swej sytuacji z metapoziomu. Koncentrujemy się na problemach „tu i teraz”.
3. Osoba pomagająca powinna okazywać maksymalny poziom empatii. Powinna popatrzeć na świat osoby w kryzysie z jej punktu widzenia. Zobaczyć jej trudności oraz zasoby pomocne w rozwiązaniu problemu.
4. Osoba pomagająca osobom w kryzysie powinna uczyć nowych rozwiązań, a nie dawać gotowe recepty.

Interwencję kryzysową od innych form pomocy psychologicznej wyróżnia relatywnie krótki czas pracy z psychologiem (maksymalnie 6 spotkań). Celem jest szybkie wyjście z kryzysu. Problemem jego ewentualnych następstw zajmuje się już inny psycholog – specjalista w danej dziedzinie. Jak w każdej formie pomocy należy pamiętać, że to od osoby będącej w kryzysie zależy, czy wyjdzie z niego dzięki współpracy z psychologiem i stosowaniu się do jego zaleceń.

Schemat postępowania w interwencji kryzysowej