Medycyna

Smogu, co nam czynisz? – zanieczyszczenie powietrza uderza w nasze płuca i nie tylko

opracowanie: Minds of Hope

Zanieczyszczenie powietrza w polskich miastach jest ostatnio tematem żywo dyskutowanym w mediach, ale należy wiedzieć, że problem ten istnieje od wielu lat i zawsze był poważnym problemem zdrowia publicznego, czyli naszego zdrowia!

Smog spowodowany jest przede wszystkim przez emisję do  atmosfery cząstek stałych (tlenków siarki i azotu, węglowodorów aromatycznych w tym benzopirenu), w Polsce największy udział w tym procesie ma dym pochodzący ze spalania w domowych piecach węgla, drewna oraz śmieci w okresie zimowym. Istotnie do powstania smogu przyczynia się też przemysł energetyczny (np. elektrownie węglowe) i motoryzacja (spaliny samochodowe). Przypuszcza się, że około 1/3  populacji Polski narażona jest oddychanie powietrzem powyżej limitu prawnego Unii Europejskiej w zakresie stężenia tzw. pyłu zawieszonego. Co to oznacza dla naszego zdrowia? Stała ekspozycja na pył zawarty we wdychanym powietrzu pociąga za sobą szereg poważnych konsekwencji chorobowych i przyczynia się do rozwoju oraz zaostrzenia objawów m.in. astmy oskrzelowej, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), czy też chorób układu sercowo – naczyniowego. Mikroskopijne cząsteczki pyłów dostając się do dróg oddechowych mogą uszkadzać błonę śluzową oskrzeli oraz pogarszać tak zwany transport rzęskowy w oskrzelach,  przyczyniając się do zalegania śluzu w drzewie oskrzelowym oraz destrukcji samego miąższu płucnego. Szacuje się, że rocznie u ponad 40 tys. mieszkańców Polski zanieczyszczenie powietrza przyczynia się do zaostrzenia objawów wyżej wspomnianych chorób i najprawdopodobniej prowadzi do przedwczesnej śmierci chorych.

W Polsce pył zawieszony w powietrzu zawiera zwykle bardzo duże ilości szkodliwych związków z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i dioksyn. Długotrwałe oddychanie tak  zanieczyszczonym  powietrzem niesie za sobą poważne zagrożenia dla zdrowia, może być jedną z przyczyn niestabilności genomu prowadzącego do transformacji nowotworowej i rozwijania się nowotworów złośliwych, najczęściej układu oddechowego.

Innymi nowotworami, mogącymi mieć związek z zanieczyszczonym kancerogenami powietrzem, są nowotwory zatok, jamy ustnej, gardła i krtani, nowotwory przełyku, a także nerek i pęcherza moczowego. Długotrwała ekspozycja na smog  jest jedną z najważniejszych przyczyn rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). POChP, obok nowotworów i chorób układu krążenia, znajduje się w ścisłej czołówce przyczyn zgonów wśród mieszkańców Polski. U osób z zaawansowaną chorobą obturacyjną wdychanie pyłów zawieszonych może prowadzić do zaostrzenia objawów, a w szczególnych warunkach również do śmierci.

Długotrwały smog może przyczyniać się do rozwoju choroby niedokrwiennej serca oraz zaburzeń rytmu serca, czasami też nadciśnienia tętniczego. Może nasilać objawy niewydolności serca, czasami prowadzić do nagłej śmierci z przyczyn krążeniowych, np. w wyniku udaru mózgu. Krótka, intensywna ekspozycja na zanieczyszczone powietrze zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca. Pyły zawieszone oddziałują na śródbłonek naczyń krwionośnych, pogarszając elastyczność ścian tętnic, w konsekwencji zaburzając zdolność naczyń do właściwego rozkurczania się. Składniki smogu, szczególnie pyły zawieszone, pogarszają czynność śródbłonka prawdopodobnie także przez wywoływanie stresu oksydacyjnego, a w konsekwencji stanu zapalnego w układzie krwionośnym. W ten sposób wzrasta ryzyko rozwoju miażdżycy naczyń, a następnie pojawienia się choroby wieńcowej, zawału serca lub udaru mózgu.
Istnieją doniesienia, że u osób starszych, z wieloletnim narażeniem na zanieczyszczone powietrze, dochodzi do przedwczesnego starzenia się komórek nerwowych, co przyspiesza i nasila zaburzenia zdolności poznawczych. W innych opracowaniach donoszono o możliwym wpływie zanieczyszczenia powietrza na rozwój choroby Alzheimera lub innych form demencji starczej.

Narażenie na zanieczyszczone powietrze może być przyczyną niskiej wagi urodzeniowej dzieci lub braku przyrostu masy ciała. Częsta ekspozycja matek na związki z grupy węglowodorów aromatycznych i dioksyny wpływa na rozwój układu nerwowego dziecka, co może w przyszłości objawiać się problemami z koncentracją uwagi oraz niższym ilorazem inteligencji. U dzieci tych obserwuje się także zwiększoną podatność na  infekcje dróg oddechowych i alergie wziewne.

Reasumując, w okresie podwyższonego narażenia na oddziaływanie smogu, wszelkie badania profilaktyczne, mogą być pomocne we wcześniejszym rozpoznaniu chorób, których ryzyko wystąpienia wzrasta.

Szczególnie osoby z rozpoznaniem POChP czy też astmy oskrzelowej powinny zwracać uwagę na nasilenie:

• duszności,
• kaszlu,
• spadek tolerancji wysiłku

W okresie narastającego smogu, jest to powód do zgłoszenia się do lekarza i uzyskania fachowej porady, czasami niezbędne jest wykonanie spirometrii w celu oceny nasilenia zaburzeń wentylacyjnych płuc i dokonania modyfikacji leczenia.

Osoby ze schorzeniami układu krążenia powinny zwracać uwagę na wszelkie niepokojące objawy mogące świadczyć o zaostrzeniu tych chorób:

• duszność wysiłkowa
• bóle w klatce piersiowej
• zawroty głowy
• omdlenia
• kaszel

W tym wypadku, również odpowiednio wczesna wizyta u lekarza i wykonanie niezbędnych badań, pozwala wcześniej podjąć właściwe leczenie i czasami uniknąć ciężkich konsekwencji zdrowotnych.

Opracowanie MoH (C)